Ο χορός οριεντάλ (η χορός της κοιλιάς, όπως είναι ως επί το πλείστον γνωστός στον δυτικό κόσμο) είναι ο σημερινός αποκαλούμενος χορός της ανατολής. Παρότι φαινομενικά ο χορός της κοιλιάς είναι αρκετά ελεύθερος, στην πραγματικότητα διέπεται από αυστηρούς κανόνες, και είναι εκτελεστικά ιδιαίτερα δύσκολος. Υπάρχουν πολλά είδη χορού της κοιλιάς, ανάλογα με τη μουσική, την προέλευση και το επιθυμητό αισθητικό αποτέλεσμα.

Ιστορία

Η ιστορία του χάνεται στα βάθη των αιώνων.Είναι ο αρχαιότερος χορός για τη θηλυκή υπόσταση και τη γυναικεία ιδιοσυγκρασία. Από αρχαία κείμενα και ευρήματα από έγκυρους αρχαιολόγους και ιστορικούς όπως ο William Lawller προέρχεται από την Ελλάδα και τις τελετουργίες γονιμότητας προς τιμήν των Θεών όπως η Αφροδίτη, η Αστάρτη, η Αρτεμις (για τα πιο μικρά κορίτσια από 8 μέχρι 12 ετών),η τρισυπόστατη θεά Εκάτη ο θεός Πάνας. Ηταν εξάσκηση ευγονίας και θηλυκότητας που μεταξύ τους και μόνο γυναίκες τις βραδιές της πανσέληνου έκαναν τελετουργικά και αφιερώματα στις θεές. Καμβύρια μυστήρια: Στο μαντείο της Δωδώνης, η πριγκίπισσα της Ηπείρου Ολυμπία, (μητέρα του Μ.Αλεξάνδρου)απόγονος του Ηρακλή και ιέρεια του Διονύσου συμμετείχε σ αυτά.Δεν γνωρίζουμε πολλά για τα Καμβύρια μυστήρια, λέγεται πως το τελετουργικό τους ήταν αυτός ο χορός της ευγονίας. Επίσης λέγεται πως φυλάσσονταν φίδια (φαλλικό σύμβολο)σε καλάθια από κισσό και σε δεδομένη στιγμή απελευθερώνονταν για να μιμούνται οι ιέρειες τις κινήσεις τους. Οι ρίζες του αγγίζουν βεβαίως και τους Διονυσιακούς χορούς οι οποίοι λάμβαναν χώρα κατά την διάρκεια των βακχικών εορτών. Σε αυτούς τους χορούς κατατάσσεται ο διθύραμβος και άλλοι. Αντικείμενα στο χορό (μαντήλια κρόταλα κ.λ.π.) Στα πρώτα χρόνια οι γυναίκες εκτός του ότι χτυπούσαν ρυθμικά τα πόδια και τα χέρια τους χρησιμοποιούσαν και αντικείμενα χορεύοντας. (κρόταλα, μαντήλια,κ.λ.π) για να ξυπνήσουν τη γη και τους θεούς (θεά Εκάτη θεό Πάνα…) να τους προστατεύσει από την κακή ενέργεια, το κακό μάτι, την κακογλωσσιά κ.λ.π. Αν αναζητήσει κάποιος τους τόπους που ο Μ. Αλέξανδρος πέρασε, θα καταλάβει πως ο χορός της κοιλιάς έχει εκεί γίνει γνωστός. Στη Μεσόγειο και την Ανατολή δηλαδή. Και έχει εξαπλωθεί μεχρι σήμερα παντού.La danza de fertilida (λένε οι της Βραζιλίας για τη σάμπα τους, που η ρίζα της είναι αυτή του χορού της ευγονίας. Δηλαδή του χορού της κοιλιάς.) Το Φλαμέγκο έχει επίσης τη ρίζα του στο χορό της ευγονίας λόγω της κίνησης των γοφών. Μετά την πτώση του Βυζαντίου οι άρχοντες αιχμαλώτισαν τις μορφωμένες (γιατί μόρφωση ήταν και ο χορός )και όμορφες γυναίκες και τις υποχρέωναν να χορεύουν μπροστά τους. Ηταν κατά κάποιο τρόπο εξεφτελιστικό να χορεύουν μπροστά σε ανδρικά μάτια. Ήταν δηλαδή αιχμάλωτες,σκλάβες. Κάπως έτσι έγιναν τα χαρέμια. Οι Αγάδες οι Πασάδες και οι Σουλτάνοι μπορούσαν έτσι να διαλέξουν την πιο επιδέξια κοιλιά να τους χαρίσει έναν διάδοχο.

Μόνο σε γάμους χορεύουν προς τιμήν της νύφης όταν την ντύνουν και μάλιστα τις πιο πολλές φορές μόνο οι γυναίκες μεταξύ τους χορεύουν,η όταν είναι η ημέρα της χέννας, που περνούν χέννα τα χέρια της νύφης για να είναι ο γάμος της καλότυχος. Ο χορός της κοιλιάς δεν έχει το χαρακτήρα παραδοσιακού χορού αλλά έχει εξαπλωθεί παντού στον κόσμο γιατί είναι στη φύση της γυναίκας σχεδόν στο D.N.A.της. Είναι μία καλή εξάσκηση για τη γυναίκα να λύσει τη θηλυκότητα της, το σώμα της και το χαρακτήρα της. Είναι γοητευτικός να τον βλέπεις γιατί έχει μία σεμνή πρόκληση και ομορφιά.

Αίγυπτος

Στην Αίγυπτο συναντάμε την μεγαλύτερη ποικιλία διαφορετικών χορών που χωρούν κάτω από την ομπρέλα ‘οριεντάλ, από τα παραδοσιακά είδη έως τη σύγχρονη μορφή του χορού της κοιλιάς. Χαρακτηριστική είναι ο κατά κόρον κατακερματισμός (διαχωρισμός) του σώματος.

Από το Raks el Baladi, Raks el Asaya, Raks el Semandan έως τις πιο σύγχρονες μορφές η χάρη στην κίνηση είναι πάντα παρούσα.

Βασικές κατηγορίες Αιγυπτιακού χορού

• Raqsharqi μεταφράζεται ως “Ο χορός της Ανατολής” ή “Oriental”. Τεχνικά μόνο οι Αιγυπτιακοί χοροί ονομάζονται έτσι. Ο χορός είναι προ-ισλαμικός και είναι μια παράδοση η οποία εξελίσσεται μέσα στους αιώνες. Κάποιοι πιστεύουν ότι ξεκίνησε από την λατρεία της Θεάς Ίσιδας. Στην σημερινή του μορφή ωστόσο το Raqs Sharqi περιέχει και πολλά στοιχεία από δυτικούς χορούς, όπως μπαλέτο (κλασσικό και μοντέρνο) και λατινοαμερικάνικους χορούς. Σε αυτή τη μορφή εξελίχθηκε κυρίως στα μεγάλα νάιτ κλαμπ του Κάιρο από τη δεκαετία του τριάντα και μετά (και εξακολουθεί να εξελίσσεται μέχρι σήμερα)Αυτοσχεδιασμοί χρησιμοποιούνται σε μεγάλη συχνότητα, και είναι εκπληκτικά όμορφο να δει κάποιος “κόντρα” χορεύτριας με μουσικό που παίζει τουμπερλέκι. Το χαρακτηριστικό γνώρισμα του Raqs Sharqi είναι η απόλυτη αρμονία της κίνησης με την μουσική. Η μουσική είναι περίπλοκη, οι ρυθμοί αλλάζουν συνεχώς και η χορεύτρια εκφράζει απόλυτα τη μουσική με τις κινήσεις της. Η κυρίως τέχνη στο αιγυπτιακό στυλ, είναι το να μπορεί η χορεύτρια να κάνει ορατή τη μουσική με το σώμα σας.

• Sha’abiyya ο παραδοσιακός χορός των Φελλάχων (κάτοικοι της επαρχίας), συχνά ως γιορτή στην διάρκεια γάμων. Διαφορετικές κοινότητες χρησιμοποιούν διαφορετικά βήματα, αλλά υπάρχουν κάποια συγκεκριμένα στυλ όπως το Saaidi από την Ανω Αίγυπτο. Οι μουσικοί του Νείλου παραδοσιακή μουσική με όργανα όπως, mizmar, tabla, arghul και rababa. Το στυλ του χορού είναι χαλαρό με πολλά “τρέμουλα” (γνωστά ως shimmies).

• Το Ghawazee είναι πιο δυναμικό με γρήγορες στροφές και πιο αρσενικό αίσθημα. Η μουσική Saiidi επίσης χορεύεται από άντρες με ραβδιά.

• Baladi ή Beledi θα μπορούσαμε να πούμε από την χώρα, είναι ένα αστικοποιημένο στυλ χορού που αναπτύχθηκε στις αρχές του προηγούμενου αιώνα στο Κάιρο, από τους εγχώριους μετανάστες. Η μουσική έγινε πιο εκλεπτυσμένη και όργανα όπως το ακορντεόν προστέθηκαν. Το Baladi θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι η εξέλιξη των χορών της ενδοχώρας της Αιγύπτου. Περισσότερες κινήσεις, εντυπωσιακότερα κουστούμια και ποικιλία στα βήματα. Υπάρχει ένας “δρόμος” στην μουσική. Το “Achra Baladi” είναι μια παραδοσιακή μορφή της μουσικής όπου μουσικοί παίζουν live. Ξεκινάει με εισαγωγή, ταξίμι, awaadi (τουμπερλέκι, όργανα και χορεύτρια μαζί) και το tet όταν η ταχύτητα των τουμπερλεκίων πλησιάζει στο τέλος του κομματιού.

Αλγερία

Περιλαμβάνει κινήσεις που συναντάμε και στους Αιγυπτιακούς χορούς όπως shimmies, κύκλους γοφών και πτώσεις γοφών. Υπάρχει ισχυρή επιρροή από τους Ανδαλουσιάνικους χορούς (Φλαμένκο) οι οποίες φαίνονται στις κινήσεις των χεριών περισσότερο. Ο Αmel Tafsout είναι ένας αλγερινός χορευτής ο οποίος ειδικεύεται στο Maghreb χορό.

Ελλάδα

Το γνωστό σε όλους μας τσιφτετέλι, θα μπορούσε να θεωρηθεί η ελαφρά μορφή του χορού της κοιλιάς. Χαρακτηρίζεται από ελεύθερη μορφή κίνησης σύμφωνα με τον ρυθμό, χωρίς συγκεκριμένους κανόνες. Η Βυζαντινή μουσική στην κλίμακα του χορού, είναι φανερή. Τον χορεύουν ζευγάρια. Στους ρεμπέτικους χορούς, μόνο στο «τσιφτετέλι» χαμογελούν περισσότερο. Όταν χορεύεται από γυναίκα “σόλο”, αυτό γίνεται πάνω σε τραπέζι γεμάτο πιάτα (για να μην μπορεί να κάνει βηματισμούς, αλλά μόνο να σείει το στήθος, τη μέση και τους γλουτούς…) ενώ η παρέα συνοδεύει με ρυθμικά παλαμάκια. Όταν η ρυθμική αγωγή του χορού είναι σε 4/4, το συνοδευτικό ρυθμικό σχήμα εμφανίζεται συνήθως ως: 1/8-2/16+2/8+2/8+1/4. H ετυμολογία του πιθανότατα προέρχεται από το ότι παιζόταν κάποτε σε διπλή (τσιφτέ) χορδή (τέλι). Δηλαδή, οι παλιοί Έλληνες Μικρασιάτες και γενικά Ανατολίτες μουσικοί, τοποθετούσαν τις 2 ψηλότερες χορδές του βιολιού κοντά-κοντά και τις χόρδιζαν στην ίδια νότα με διαφορά οκτάβας (συνήθως ρε΄-ρε΄΄) ώστε η μελωδία να παίζεται με οκτάβες και να ηχεί ενισχυμένη.

Ιράν (Περσία)

Μπορεί να είναι ενεργητικός χορός όπως και πιο λυρικός και όμορφος. Τα μάτια είναι πολύ σημαντικά, οι γοφοί χρησιμοποιούνται πολύ λιγότερο από ότι τα χέρια και ο κορμός. Στροφές χρησιμοποιούνται αρκετά όπως και χορός στο πάτωμα.

Λίβανος

Η χάρη και η θηλυκότητα σε όλο της το μεγαλείο. Η μελωδία ανταμώνει την κίνηση και το θέαμα είναι εκπληκτικό και ρέει. Παραδοσιακοί ρυθμοί και μορφές χορού δίνουν την διαφορετικότητα όπως το Debke. Το λιβανέζικο στυλ μοιάζει πολύ με το αιγυπτιακό, αλλά είναι περισσότερο δυναμικό και οι χορεύτριες κινούνται περισσότερο στον χώρο.

Σαουδική Αραβία, Κουβέιτ, Υεμένη (Περσικός Κόλπος)

Khaleegi είναι είδος χορού από τον ευρύτερο χώρο του Περσικού Κόλπου. Μια μακριά χρυσοποίκιλτη “ρόμπα” είναι το κοστούμι. Μικρά βήματα, μικρές κινήσεις των χεριών, στο πλάι και μπροστά στο στήθος, αλλά βασικά η κίνηση των μαλλιών είναι αυτή που δημιουργεί την μαγική εικόνα. Το Bandari είναι αρκετά κοντά με το Khaleegi, αλλά πιο συντηρητικό στο ντύσιμο. Οι γυναίκες φοράνε φερεντζέ με φιλτραρισμένο ύφασμα μπροστά. Ο χορός είναι ενεργητικός και δυνατός.

Μαρόκο

Φολκορικό είδος χορού με κινήσεις που αναπαριστούν καθημερινές δραστηριότητες, όπως τίναγμα χαλιών, φυτεύοντας σπόρους και χαϊδεύοντας τον ήλιο. Πολλά βήματα των Αιγυπτιακών χορών χρησιμοποιούνται από τους μαροκινούς. Το Schikhatt αρχικά χορευόταν σαν χορός πριν τον γάμο. Η Guedra είναι trance πνευματικός χορός που εκτελείται από γυναίκα καθισμένη στα γόνατά της. Χρησιμοποιεί συγκεκριμένες κινήσεις με τα χέρια για να δώσει ευχές. Ξεκινάει να χορεύει όρθια, πέφτει στα γόνατα και μπορεί να συνεχιστεί για ώρες.

Τυνησία

Έχει την τάση να είναι πιο φολκλορικός με κινήσεις που δεν συναντούνται σε άλλες χώρες συχνά. Οι χορεύτριες μιμούνται κινήσεις της καθημερινότητας, φυτεύοντας, μαγειρεύοντας κ.λπ. Στροφές του γοφού μπροστά και πίσω είναι συχνές. Ο ρυθμός είναι συχνά δύσκολος για χορευτές που έχουν συνηθίσει στους αιγυπτιακούς ή τούρκικους ρυθμούς. Αξίζει όμως την προσπάθεια “αν” βρούμε κάποιον που πραγματικά το ξέρει να το μάθουμε. Πιθανότατα στην ίδια την Τυνησία.

Τουρκία

Η Τουρκική μορφή του χορού της κοιλιάς χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερη κίνηση μέσα στον χώρο,χωρίς ιδιαίτερο χαμήλωμα στο πάτωμα, με εντυπωσιακές φιγούρες έως παραδοσιακές μορφές κοντά στον ελληνικό καρσιλαμά και τον χορό γάμου με τα κουτάλια και μέσα στο ταψί. Μπορούμε να δούμε από πολύ αργές κινήσεις και ρυθμούς έως πολύ γρήγορους στροβιλισμούς. Σε γενικές γραμμές όμως περιέχει ο τούρκικος χορός της κοιλιάς πολύ λιγότερες κινήσεις από τον αιγυπτιακό καθώς και η μουσική, με την οποία χορεύεται, είναι πολύ πιο απλή στη δομή της από την αραβική μουσική του αντίστοιχου αιγυπτιακού στυλ.

Χορός που χορεύεται σόλο ή σε ζευγάρια, με πιθανότερη καταγωγή από την Τουρκία. Αυτό, άλλωστε, προδίδει και η ονομασία του χορού (τούρκικα: Ciftetelli [chiftetelli] , αρμένικα: dzivdedeghi), που σημαίνει διπλή (τσιφτέ) χορδή (τέλι).

Σχετικά με την προέλευση του χορού, υπάρχουν κάποιοι που υποστηρίζουν ότι προέρχεται από τον αρχαιοελληνικό άσεμνο χορό «κόρδακα», αλλά οι περισσότερες θεωρίες συγκλίνουν στην άποψη ότι η καταγωγή του είναι από την Κεντρική Ασία.
Το τσιφτετέλι μεταφέρθηκε – όπως και οι άλλοι δύο ρεμπέτικοι χοροί: το ζεϊμπέκικο και το χασάπικο – από τους Μικρασιάτες πρόσφυγες στον ελλαδικό χώρο. Οι Μικρασιάτες έφεραν μαζί τους μια πλούσια μουσικοχορευτική παράδοση με ελληνικές, τούρκικες, αρμένικες και αραβικές επιρροές. Πάντως, θεωρείται ότι, αν και οι πρόσφυγες διέδωσαν το τσιφτετέλι στην Ελλάδα, υπήρχε και στην αρχαία Ελλάδα παρόμοιος χορός για να υμνήσουν τη θεά Αφροδίτη οι ιέρειες σε ναούς.

Το σίγουρο είναι ότι οι Μικρασιάτες το έφεραν σαν χορό από τα παράλια της Μικράς Ασίας, αλλά σίγουρα δεν είχε τότε τη μορφή που έχει σήμερα. Τα τελευταία 80 χρόνια το τσιφτετέλι έχει αλλάξει πολύ μορφή, από εκείνη που είχε ως ρεμπέτικο τσιφτετέλι, με τους λυπημένους στίχους που αντικατόπτριζαν τα προβλήματα των προσφύγων. Το σύγχρονο τσιφτετέλι είναι πολύ πιο χαρούμενο και ξεσηκωτικό, με ρυθμό που μοιάζει πολύ με τους αραβικούς, γι’ αυτό και το raqs sharqi μπορεί να χορευτεί ως τσιφτετέλι.

Πρόκειται για ένα λάγνο χορό, που στηρίζεται ελάχιστα έως καθόλου σε βηματισμούς, ώστε το βλέμμα να επικεντρωθεί στο κούνημα του στήθους, το λίκνισμα των γοφών, το σπάσιμο της μέσης, τις κινήσεις των χεριών και της κοιλιάς, σημεία του σώματος που φανερώνουν αισθησιασμό και είναι ενδεικτικά της γυναικείας θηλυκότητας. Είναι συνηθισμένο θέαμα μια γυναίκα να χορεύει τσιφτετέλι πάνω σε τραπέζι. Αυτό προέρχεται από παλιότερα, όταν η γυναίκα χόρευε σόλο πάνω σε τραπέζια γεμάτα πιάτα, τόσο για να είναι σε περίοπτη θέση, αλλά και λόγω έλλειψης χώρου. Το γεγονός ότι το τραπέζι ήταν γεμάτο πιάτα σημαίνει ότι δεν έπρεπε να υπάρχει χώρος για βηματισμούς, παρά μόνο για κινήσεις του πάνω κορμού με έμφαση στο στήθος, στους γοφούς και στην κοιλιά. Σήμερα το τσιφτετέλι είναι καθαρά κοινωνικός χορός που χορεύεται στα μπουζούκια και στα σκυλάδικα κυρίως. Περιέχει στοιχεία αυτοσχεδιασμού, κυρίως, και έχει χάσει το ρεμπέτικο χαρακτήρα που είχε παλιότερα. Είναι ένας τρόπος να φλερτάρει το ζευγάρι και να επικοινωνήσει η παρέα, γι’ αυτό παραμένει τόσο δημοφιλής χορός μέχρι και τις μέρες μας. <